De Onderzoekscommissie Horsa is aangesteld om te onderzoeken of de raad voldoende geïnformeerd is tijdens het Horsa Project in 2019, een mogelijke fraude en integriteitsvragen die tijdens het proces omhoog kwamen, horen daar niet bij, toch wil de commissie in deze van gedachten wisselen met de Provincie, en wel met de Chef Kabinet van de commissaris.
Dat laat de commissie weten aan de Raads- en Commissieleden van de gemeente Renkum in de voortgang van het Horsa onderzoek.
Onderzoeksvraag
Volgens Binnenlands Bestuur is een kabinetschef een cruciaal persoon bij integriteitskwesties. Want hoewel de onderzoekscommissie ‘de procedurele en procesmatige aspecten rond het (deel)project Horsa Glider‘ onderzochten, kwamen verschillende integriteitskwesties aan het licht en daar ‘moet’ je dan toch iets mee.
De verhoren hebben inmiddels plaatsgevonden en dat betekent dat de Onderzoekscommissie nu naar een conclusie kan gaan werken. Er is alleen tussendoor het één en ander gebeurd die het proces niet alleen gestagneerd hebben- naast de last en uitstel die veroorzaakt werd door het coronavirus- maar ook bemoeilijkt.
Hoe zat het ook al weer
Tijdens de Airbornemaand september 2019 stond hier een (bijna) heuse Horsa Assault Glider uit de Tweede Wereldoorlog voor het Airborne Museum. Een prachtig project die vele bezoekers naar Oosterbeek trok.
In het voortraject maakte de raad zich zorgen om de kosten. De gemeente moest immers bezuinigen en kostte de Horsa niet te veel geld? De raad vond niet dat zij goed op de hoogte werd gehouden, zij verbleven te lang in het in het ongewisse over de kosten terwijl het project vorderde tot een punt waarop het niet meer te stoppen was. De gemeenteraad besloot in november dat deze zaken onderzocht moesten worden en een onderzoekcommissie werd gevormd.
20 december hield de commissie hun eerste vergadering, doel was de raad uiterlijk 1 april de resultaten van het onderzoek te overleggen. Daarvoor wilde de commissie informatie van de gemeente hebben die met het Horsa Project te maken hadden, ook om interviews/verhoren met betrokkenen voor te bereiden. De verhoren werden de eerste twee weken van februari gepland.
Niet haalbaar
Dat blijkt niet haalbaar. De commissie kreeg niet meteen alle opgevraagde 52 dossiers omdat er door gemeentesecretaris Rudi Heintjes werd getwijfeld hoe de gevraagde informatie zich tot de AVG en privacy verhield. Ondanks gedane toezeggingen wordt op 22 januari 2020 duidelijk dat de informatie nog niet binnen is bij de commissie. Gesprekken die zij wil hebben met bepaalde mensen komen maar niet tot afspraken. Dit stoort de onderzoekscommissie.
De verhoren kunnen niet voorbereid worden en de situatie raakt in een impasse. De openbare verhoren worden met een maand uitgesteld en de onderzoekscommissie gaat een gesprek met de burgemeester aan over de gang van zaken
Het gesteggel over de AVG gaat door, van een externe expert wordt afgezien omdat dit te veel kosten met zich meebrengt, de commissie heeft immers een budget. De Vereniging Nederlandse Gemeenten buigt zich erover op verzoek. Ook wordt advies ingewonnen bij griffiers van andere gemeenten. De onderzoekscommissie last extra vergaderingen in om over de ontstane impasse en bijbehorende mailwisselingen te praten.
Op de laatste dag van januari kan de Onderzoekscommissie de gevraagde informatie eindelijk ophalen. Maar niet alles, de rest druppelt in de eerste week van februari nog binnen. Maar veel is afgelakt en niet alle gevraagde informatie blijkt aanwezig .De gemeentesecretaris wordt nogmaals gemaild met welke informatie de commissie nog denkt te missen.
Een hoop gedoe voor niks
Uiteindelijk komt vast te staan dat de onderzoekscommissie gewoon alle gevraagde informatie voor het onderzoek moet krijgen, en wel zonder de weggelakte stukken. De AVG is hiermee niet in het geding. De gemeentesecretaris hoeft er ook niet steeds tussen te zitten, zo schrijft de commissie op 11 februari in hun verslag.
De moeite die medewerkers van de gemeente, in opdracht, hebben genomen om stukken tekst weg te lakken vóórdat zij naar de commissie verstuurd werden, is voor niets gebleken. Het onderzoek staat bij dit proces voorop, net als waarheidsvinding en dat gaat wat moeilijk als je stukken mist of niet goed kunt lezen door de strepen die er doorheen staan.. De commissie vraagt nogmaals de informatie op en nu zonder de afgelakte stukken.
Dat wordt overhandigd, maar of zij dan ook over alle informatie beschikt? Men besluit dat het genoeg heeft om de openbare verhoren door te laten gaan, in de eerste week van maart gaan zij van start.
(nb in de tussentijd vertrekt interim-gemeentesecretaris Rudi Heintjes, de functie wordt overgenomen door Maurits van der Gein)
Openbare verhoren
Er worden diverse gemeentemedewerkers verhoord over de gang van zaken tijdens het Horsa project, als laatsten zouden de initiatiefnemer Richard Westmaas en Wiljo Pas en Ivar Goedings van de Stichting Behoud Erfgoed WO2 Erfgoed Gelderland (de stichting die het evenement organiseerde) verhoord worden. De enige drie die deel uit maken van het proces en niet in dienst bij de gemeente.
Tijdens de tweede avond van verhoren, 4 maart verteld raadslid Velthuizen dat hij zich geïntimideerd had gevoeld door wethouder Verstand en burgemeester Schaap toen hij in 2019 bepaalde stukken opvroeg rondom het Horsa Project. Van ambtenaren begreep hij dat ze geen informatie mochten verstrekken op straffe van ontslag. Na direct contact met de burgemeester, werd hem de informatie alsnog verstrekt. De Gelderlander deed er verslag van.
De dag erna, 5 maart werden wethouder Verstand -die de ‘projectwethouder’ was- en burgemeester Schaap verhoord. Verstand verklaarde dat er geen sprake is geweest van intimidatie. Zijn verklaringen, onder ede, staan haaks op die van raadslid Velthuizen de dag ervoor, ook onder ede. De zitting werd zelfs voor een paar minuten geschorst en er wordt gezegd dat er extra getuigen opgeroepen worden, ook hier deed de krant verslag van. Het besluit om extra getuigen op te roepen, anders dan die al gepland stonden, wordt later teruggetrokken.
Vergunning
Op 8 maart kwam deze website met een artikel dat de ingediende vergunning tot verbazing van de Stichting Behoud WO2 Erfgoed Gelderland aangepast bleek toen die eenmaal verstrekt was door de gemeente. De gemeente, die door ons om een reactie was gevraagd op het artikel, vraagt tijd om het één en ander uit te zoeken.
Het college maakt zich intussen druk over de diverse mediaberichten en schrijft op 10 maart een brief naar de commissieleden omdat, zo schrijven zij, er ‘een parallel proces aan dat van de hoorzittingen lijkt plaats te vinden’ en zij er ‘niet gerust op zijn dat er een zorgvuldig en transparant proces plaatsvindt’. Ze willen weten wat de handels- en zienswijze van de commissie is. De brief wordt beantwoord, de inhoud hiervan is niet bekend.
Dat het proces ergens niet zo zorgvuldig en/of transparant is, blijkt wellicht wel uit het feit dat de commissie toch nog niet alle informatie had gekregen met betrekking tot het Horsa Project. In het verslag van 12 maart staat dat zij de genoemde mailwisseling noch de bijlagen in het artikel van 8 maart op deze website niet eerder hebben gezien, dus ook niet tussen de weggelakte stukken en niet nadat vast was komen te staan dat alle informatie die opgevraagd was, zoals mailwisselingen zowel intern als extern, niet in strijd is met de AVG. Het wordt ze na een verzoek alsnog toegestuurd. Inclusief de bijlagen.
Kort daarna gaat het hele land op slot door het coronavirus. Het volgende verhoor dat gepland stond voor 19 maart gaat niet door. Logischerwijs verdween het onderzoek naar de achtergrond, iedereen had immers andere zorgen.
Niet stil
Maar zowel de onderzoekscommissie als betrokkenen zitten niet echt stil tijdens de coronacrisis. Al snel gaat men over op digitaal vergaderen en het onderzoek gaat verder. De verhoren worden uitgewerkt en ter goedkeuring naar de mensen die verhoord zijn verstuurd, pas als zij hun goedkeuring geven wordt het verslag definitief.
Wethouder Verstand is het niet helemaal eens met het verslag van zijn verhoor en na wat aanpassingen wordt hem verzocht het ondertekend terug te sturen. Ook blijkt hij een vraag te hebben over de keuze van de commissie om niet meer mensen op te roepen. Die wordt beantwoord. De wethouder komt hier weer op terug met een mail die weer beantwoord wordt door de voorzitter. De inhoud van deze mails is niet bekend, wel schrijft de commissie bij haar standpunt te blijven: ‘Hetgeen in de hoorzittingen gezegd is over intimidatie en “ontslagen worden” maakt geen onderdeel uit van het eindrapport.’
Ook de gemeentesecretaris mailt. Hij wil de commissie wijzen op de verklaringen van vier medewerkers ‘over hetgeen zij gezegd zouden hebben over het verstrekken van, door een raadslid, gevraagde informatie’. Hij verzoekt deze op te nemen in het eindrapport maar graag zonder vermelding van hun namen. Het wordt door de commissie voor kennisgeving aangenomen en de secretaris krijgt een soortgelijke mail terug als de wethouder.
Budget overschreden
Het beschikbare budget van €2.000,- voor het onderzoek is eind april op. De kosten zijn vooral besteed aan een notulist. Besloten wordt dat de griffier de verslagen van de nog komende hoorzittingen zal maken. De coronacrisis drukt op het proces en alles duurt langer, de eindrapportage wordt weer uitgesteld, nu naar september. In de tussentijd worden diverse vragen gesteld aan medewerkers binnen de gemeente in het kader van het onderzoek. Daar moet nogal eens achteraan gemaild worden.
De gemeentesecretaris moet nog een keer medegedeeld worden dat de verklaringen van de ambtenaren niet worden meegenomen. De verslagen van de hoorzittingen zullen nadat het rapport is afgerond in te zien zijn. Met de namen van de gehoorden vermeld, zo laat de commissie hem weten.
4 juni is de eerstvolgende hoorzitting weer. De vragen die gesteld gaan worden richten zich op de onderzoeksvraag. Op het gemeentehuis, via de gemeentelijke website zijn de verhoren te volgen. Initiatiefnemer Richard Westmaas wordt verhoord en hoewel beide heren van de Stichting BWO2EG die avond ook zouden getuigen gaat er iets mis. Ze zijn er niet en het verhoor wordt opnieuw gepland voor 29 juni.
Verhoor stichting BWO2EG
Tijdens dit laatste verhoor waar de voorzitter van de stichting Wiljo Pas en de secretaris Ivar Goedings met de onderzoekscommissie spraken, hield de commissie zich met de vraagstelling aan de onderzoeksvraag. Tijdens dit verhoor komt onder andere de onbetaalde nota aan de orde.
Over de financiële afhandeling van het Horsa Project waren beide heren duidelijk. Die was nog helemaal niet afgehandeld, er staat nog steeds zo’n €13.000,- euro open en over het hele proces rond het Horsa Project waren zij ook niet te spreken. Veel stress en gedoe had het gekost, ondanks dat het Horsa Project een prachtige was.
Als de heren van BWO2EG gevraagd wordt of zij nog iets toe te voegen hebben, komt het verhaal over de aangepaste vergunning aan de orde met dezelfde strekking, zij deden hun verhaal immers eerder aan deze website. Na nog een paar korte vragen wordt het verhoor beëindigd.
Gezien dit laatste verhoor en het feit dat het onderzoek weer was opgestart, mailt deze website de gemeente op 29 juni of er wellicht al ruimte is om het eerdere verzoek om een reactie op het artikel van 8 maart nogmaals bij hen neer te leggen. Al snel komt er een antwoord dat de gemeente heeft besloten niet te reageren op de bevindingen.
Nabespreking
Bij de nabespreking over het verhoor van 29 juni vindt Jan Streefkerk dat de commissie het gesprek moet aangaan met de burgemeester, gemeentesecretaris en de wethouder. Zowel de gemeentesecretaris als wethouder Verstand hebben wéér gemaild en wel direct na het verhoor van de stichting. Commissielid Erkens gaat daarin voor een groot deel mee. In het verslag staat:
“De commissie heeft een onderzoeksopdracht meegekregen van de raad. En als onderzoekscommissie moet je verre blijven van de integriteitsvraagstukken die telkens weer opgeworpen worden door de verschillende gehoorden. Echter als er een onderzoek gedaan moet worden naar de integriteit of naar het vermeend afleggen van een meineed door gehoorden dan is dat niet aan de onderzoekscommissie. Dat moet dan gedaan worden door een onafhankelijk bureau dat hiermee ervaring heeft.”
Wat de secretaris en de wethouder hebben gemaild wordt niet vermeld. Er wordt besloten om het gesprek met de burgemeester en secretaris, maar zonder de wethouder te plannen:
“Het is van belang dat voor een ieder helder is dat inmenging in een lopend onderzoek door betrokkenen niet op zijn plaats is.”
De commissie voelt de noodzaak om na de gekregen mails na het laatste verhoor nogmaals de onderzoeksvraag kritisch te bekijken en vooral naar de regelgeving te kijken. Wederom komt er vast te staan dat het onderzoeken van genoemde zaken als “intimidatie, valsheid in geschriften en onterechte beschuldigingen” niet tot de opdracht behoord.
Wel voelt de onderzoekscommissie zich inmiddels belemmerd om hun, door de raad verstrekte, opdracht tot een goed eind te brengen. Ze wil zo snel mogelijk om de tafel met de burgemeester en/of de gemeentesecretaris. Maar dat gaat niet zo snel als zij zouden willen.
Om de tafel
Ondanks dat het reces is, lukt het dan toch om op 23 juli om te tafel te gaan. Er wordt meer ingegaan op de inhoud van de ontvangen mails. Die werden door de wethouder en de gemeentesecretaris niet alleen na het laatste verhoor gestuurd, ook na de verklaring van raadslid Velthuizen op 4 maart wisten zij de commissie bezig te houden met het beantwoorden van hun mails. 
Betrokken ambtenaren die graag opnieuw gehoord willen worden om gedane beschuldigingen te weerleggen, gaan geen nieuw verhoor krijgen. Het is simpelweg niet de onderzoeksvraag of het doel van deze onderzoekscommissie.
De commissie vindt dat alle medewerkers juist heel veel ruimte hebben gekregen om hun verhaal te doen en ze hebben het gevoel dat zij in diskrediet gebracht worden. Er heerst onrust onder de betrokken medewerkers maar is het ook niet zo, zo vraagt commissielid Streefkerk af, dat het hele mailverkeer van de wethouder juist die onrust veroorzaakt? Erkens noemt het ‘niet passend’ voor een lid van het college om dit soort mails te versturen.
De commissie vraagt de burgemeester en gemeentesecretaris de betrokken ambtenaren duidelijk te maken dat en waarom zij niet nogmaals verhoord worden. Of hun namen uit het rapport worden gehouden, heeft de commissie nog in beraad. Daarnaast zouden zij het gesprek aan moeten gaan met wethouder Verstand en hem wijzen op de impact van zijn mails en de beeldvorming wat rond het onderzoek is ontstaan.
Zorgvuldig en transparant
Het onderzoek rond het Horsa Project heeft op de commissie veel beslag gelegd. En dan is het rapport nog niet eens klaar. Zo’n 27 verslagen van hun vergaderingen, de tijd die nodig was om alle informatie te verkrijgen, de mails, gesprekken en onderzoeken die daarmee gemoeid waren, tussendoor de raad op de hoogte houden, de mailwisselingen met de gemeentesecretaris en de wethouder. het extra werk dat de griffier op zich neemt, een extra gesprek met de burgemeester en alle extra vraagstukken die niets met het feitelijke onderzoek te maken hebben, dat hadden ze van te voren vast niet gedacht.
Wel lijken de uitgesproken zorgen van het college op 10 maart of er een zorgvuldig en transparant proces plaatsvindt achteraf niet nodig te zijn geweest.
De onderzoekscommissie houdt vast aan de onderzoeksopdracht en wil voor alles wat daar buiten valt in gesprek met de kabinetschef van de provincie. De bedoeling is hem advies te vragen over al de integriteitsvragen die naar boven gekomen zijn tijdens het onderzoek.
Zover bekend heeft dit gesprek nog niet plaatsgevonden.
