Vanaf 31 maart is aan de Rijnkade in Arnhem, met prachtig uitzicht op de John Frostbrug, de Airborne at the Bridge geopend. Hier wordt het verhaal van drie jongemannen vertelt die hun leven lieten bij de brug in september 1944.
Voor de officiële opening waren drie veteranen uitgenodigd: David Whiteman, Geoff Roberts en Arthur Letchford.
“I never made it to the Bridge!”
Arthur Letchford vocht als enige van de drie bij de brug. Hij behoorde tot het bataljon van John Frost.
“I never made it to the bridge.” zegt Geoff Roberts. Net als David Whiteman deed hij alle mogelijke moeite om tijdens operatie ‘Garden’ tot de brug te geraken, maar zoals bekend, mislukte de Slag om Arnhem, de verovering van de brug en de twee kwamen niet verder dan Oosterbeek.
Wel overleefden zij alle drie de oorlog en kunnen nu aanwezig zijn. De drie personen die centraal staan in Airborne at the Bridge verging het helaas anders. Zij lieten het leven bij de gevechten rond de brug en werden alle drie onderscheiden.
Een Brit, een Nederlander en een Duitser
Onder de grote ramen, met uitzicht op de John Frost brug, zijn de verhalen van de drie te lezen. Iets daarachter staan drie grote schermen met zitjes. De vertoonde beelden zijn in 3D en de bijhorende brillen hangen erbij. Overlevers van de Slag vertellen het verhaal. Arthur, Geoff en David zien en horen het hele filmpje: “Impressive.”
We horen Duitse soldaten die vertellen over Viktor Gräbner, Britse soldaten over John Grayburn en een Nederlandse getuige die bij de brug woonde en het allemaal van dichtbij meemaakte. Bij haar huis kwam Jacob Groenewoud vragen naar een telefoon.
Jacob Groenewoud
De Nederlandse kapitein Jacob Groenewoud werd tijdens operatie Market Garden bij de Britse 1e Landingsdivisie ingedeeld. Hij was commandant van het Jedburgh-team, landde 17 september op Dropzone X en arriveerde diezelfde dag nog bij de Rijnbrug.
Het Jedburgh-team had diverse taken zoals het inwinnen van informatie en verkrijgen van transportmiddelen. Ze moesten de Duitsers en pro-nazi’s in beeld brengen en zorgen dat burgers uit de gevechtszone bleven. Als vrijwilliger bood hij zichzelf aan door de Duitse Linie heen te breken naar Oosterbeek om informatie door te kunnen geven, maar hij sneuvelde tijdens die actie.
Postuum werd Jacob onderscheiden met de militaire Willemsorde en het plantsoen waaraan Airborne at the Bridge zich bevindt, draagt zijn naam: het Jacob Groenewoudplantsoen. Hij ligt begraven op de Airborne begraafplaats.
Viktor Gräbner
Viktor Eberhard Gräbner was een Duitse SS-Hauptsturmführer. Hij werd onderscheiden met het Duitse Ridderkruis van het IJzeren Kruis voor zijn moed tijdens diverse operaties in Frankrijk. Hij kreeg de onderscheiding op 17 september 1944. Toen de Duitsers begrepen dat er die dag rond Arnhem talloze geallieerden werden en waren gedropt, vertrok hij a la minuut en liet zijn feestelijke lunch staan.
Een dag later zou hij sneuvelen. Terwijl hij met zijn bataljon de Rijnbrug over probeerde te steken met 22 voertuigen, slaagden daar alleen de eerste vijf in. Viktor was één van de zeventig Duitsers die bij die actie om het leven kwam op 18 september.
Gesneuvelde Duitsers werden begraven met markeringen wie ze waren, maar men was niet zo zorgvuldig met de persoonsgegevens tijdens opgravingen na de oorlog. Waarschijnlijk is hij één van de Duitse soldaten die herbegraven is op het Deutscher Soldatenfriedhof in IJsselstein met als graftekst: ‘Ein Deutscher Soldat’. Maar zeker weet niemand dat.
John Grayburn
Iemand die letterlijk en figuurlijk tegenover Viktor moet hebben gestaan aan de andere kant van de brug was luitenant John Hollington ‘Jack’ Grayburn. Hij wist als eerste met zijn peloton bij de Rijnbrug aan te komen. Toen ze probeerden de brug over te steken werd hij geraakt in zijn schouder maar hij zette de aanval gewoon door.
In de dagen die volgde wist hij tot twee keer toe explosieven onschadelijk te maken. Hij raakte weer gewond, dit keer aan zijn hoofd maar hij bleef strijden en zijn peloton aanvoeren. Tot hij de derde keer fataal werd verwond. Ook John ligt begraven op de Airborne begraafplaats en werd postuum onderscheiden met het Victoria Cross.
Zijn Victoria Cross is op dit moment te bewonderen in het Airborne Museum. Het is ter beschikking gesteld door zijn zoon en maakt deel uit van de tentoonstelling ‘EGO, vergeet mij niet’.
Kleine wisselende expositie
Naast deze drie verhalen is er ook ruimte gemaakt voor een kleine expositie die eerder in het Airborne Museum in Oosterbeek te zien was: Going Home, Jozef and Emilia, over de reis van een Poolse soldaat en zijn geliefde.
“De expositie zal steeds veranderen.” vertelt Sarah Thurlings, directrice van het Airborne Museum, “Exposities die in het Airborne museum te zien zijn geweest komen daarna hier naar toe.”
De entree voor Airborne at the Bridge is gratis en je vind het museale dependance van het Airborne Museum aan de Rijnkade 150 in Arnhem.
Voor de officiële opening vlogen twee 2 Harvards van de Royal Netherlands Historic Flight over de Rijnbrug. Meer foto’s zijn hier te zien
