Column: Een drinkbare Rijn
Beste Renkummers,
Ik wil vandaag graag even met u praten. Dat gebeurt niet vaak dat de Rijn even met u praten wil. Maar het moet nu even. Ik voel me enorm misbruikt. Niet dat ik er aan onderdoor ga, nee, dat absoluut niet, want ik ben veel sterker dan jullie. Dat ben ik niet omdat ik meer geld of macht heb maar omdat de evolutie of God mij dat gegeven heeft. Ik wil mijn macht gebruiken om de natuur te ondersteunen. Jullie zijn als mensen ook onderdeel van die natuur.
Ik wil jullie schoon drinkwater geven, vruchtbare uiterwaarden, een mooi landschap waarin de wolken in de lucht zich spiegelen in mijn oppervlak. Ik wil jullie rust geven en een plek waar je kan zitten om je eigen leven ook voorbij te laten stromen.
Water
Ik ben dan wel 100% water, nou ja laten we ze zeggen 99%, de resterende 1% zijn mineralen als stikstof, fosfaat en zout, organische stof als bladeren en takken en dan allerlei gifstoffen. Die lijst is haast oneindig: zware metalen zoals lood, nikkel en kwik, PFAS, medicijnen zoals antidepressiva, anticonceptie, hormonen en allerlei andere medicijnen. En dan drijven er ook koelkasten, zakken huisvuil, kruiwagens, meubels, sigarettenpeuken, blikjes, plastic zakken en miljoenen stukjes microplastic en nog veel meer. En alles wat u thuis in de in restafval zak doet, vind ik terug in mezelf of in de uiterwaarden!
Maar ik weet dat alles wat ik in mijn lijf heb, jullie ook in je lijf hebben, want jullie bestaan ook tot wel 80% uit water, dus ik leef met jullie mee. Er is één verschil, jullie kunnen er ziek van worden of zelfs dood aan gaan, ik niet. Ik ben onsterfelijk. Ik leef al een miljoen jaar en ik zal blijven leven. De kringloop van water blijft eeuwig doorgaan. Als ik in de Noordzee aangekomen ben verdamp ik, vorm wolken die het land weer opwaaien en deels leeg regenen ergens in mijn stroomgebied van 185.000 km2. Al dat regenwater komt weer bij terug. En zo word ik van klaterend gletsjerbeekje een regenrivier die als doel heeft tot in de eeuwigheid te reïncarneren. Wat er ook gebeurt onderweg!
Verdrinken
Ik heb wel vreselijke dingen meegemaakt onderweg. Er verdrinken mensen in mij, dat wil ik helemaal niet. Het ergste wat dat betreft is de opzettelijke verdrinking van Betje en Esther Cohen in april 1943. Twee joodse vrouwen uit Renkum. Zij waren op de vlucht voor de Duitsers en zochten angstvallig een onderduikplek in Renkum. Niemand open hun deur voor hen. Uit angst om zelf opgepakt te worden, dat snap ik wel, maar het is toch ontzettend triest dat zij zich verdronken in mij, aan elkaar geknoopt door een lint. Een lint van wanhoop. Zo voelde ik me ook; wanhopig, ontroostbaar.
Blij als een kind voel ik me als RZC haar crosstriatlon organiseert en ze een stuk in mij zwemmen, dat is een feest. Zo wil ik jullie graag helpen! Ook was ik blij toen in de nacht van 25 op 26 september 1944 Engelse soldaten zich terug trokken uit oorlogsgebied door mij over te steken in de buurt van de Camping de Oosterbeekse Rijnoever. Om half tien ‘s avonds begon de oversteek. In kleine boten of zelfs zwemmend probeerden de militairen de overkant te bereiken. Pas in de vroege ochtend realiseerden de Duitse troepen wat er gaande was en namen ze de boten onder vuur. Zo’n 2.400 soldaten was het gelukt om mij over te steken hoewel ook veel soldaten verdronken tijdens de oversteek.
Drinkbaar
Ik zou ook graag willen dat mijn water direct drinkbaar zou zijn voor jullie. Zonder zuivering, gewoon zo met je handpalmen water scheppen aan het einde van de Veerdam waar het pontje vertrekt en drinken, zoveel als je maar wilt.
Ik zou ook graag vrijuit willen stromen en meanderen en bochten maken om oevers af te kalven zodat daar steile wanden ontstaan waar oeverzwaluwen in kunnen nestelen. En aan de andere kant maak ik dan flauwe oevers waar herten en andere dieren mijn water kunnen drinken. En waar kinderen kunnen spelen en zwemmen.
Ik zou ook graag willen dat de Renkumse beekjes zonder omwegen en gekunstelde omlopen zo in mijn schoot zouden kunnen stromen. Vooral ook omdat die beekjes de paaiplaatsen zijn voor zalmen, windes en baarsen. Ooit leefden er in Renkum een aantal beroepszalmvissers. De naam ‘De Zalmen’ bij kasteel Doorwerth herinnert daar nog aan.
Stekelbaarsje
Zelf het kleine stekelbaarsje zwemt vanuit de Noordzee tegen mij in naar de Renkumse beek om bijvoorbeeld bij de lage oversteek op het landgoed Quadenoord te paaien in de lente. Als ze gegroeid zijn gaan ze in de herfst opnieuw, nu met mij mee, naar de Noordzee. Ik sta altijd versteld dat zo’n klein visje dat kan doen. Dit jaar heb ik helaas geen kleine stekeltjes gezien in de Renkumse Beek bij de brug op de lage oversteek. Wat zou er aan de hand zijn?
Parenco
Ik maak me ook zorgen over het water gebruik van Parenco. Ze gebruiken 15.000.000 m3 van mijn water voor hun kartonproductie. Dat is op zich niet zoveel want er stroomt ca. 2200 m3 water per seconde langs de fabriek. Dus in zo’n 7000 seconden, dat is pakweg 2 uur per jaar wordt mijn vocht afgetapt door Parenco. En ik krijg het opgewarmd en, hoewel gezuiverd in hun waterzuivering, weer terug. Toch vind ik dat niet prettig omdat er op mijn tocht als klaterend beekje in de Zwitserse Alpen tot aan Renkum er ontelbare fabrieken en steden liggen die mijn water al gebruikt hebben voor de schoonmaak of voor het afvoeren van riolen en voor het verdunnen van hun afval en gifstoffen of voor de koeling van energie centrales. Mijn water is ook al vele malen door menselijke lijven heen gegaan voordat het in Renkum komt omdat er drinkwaterbedrijven in Duitsland water halen uit mij, het zuiveren en het als drinkwater verkopen aan mensen. Die drinken het op, of wassen zichzelf ermee en dan komt het via de WC weer in mij, soms gezuiverd in waterzuiveringsinstallaties. Het is idioot: Eerst vervuilen jullie mij, dan zuiveren jullie me weer maar dan vervuilen jullie me opnieuw en 50 km verderop gebeurt hetzelfde riedeltje opnieuw! Waar zijn jullie mee bezig!!
Eigen rechten
Wat ik het liefste wil hebben zijn eigen rechten. Dat klinkt vreemd, want ik ben geen mens. Maar vergis je niet. In jullie systeem hebben bedrijven en stichtingen ook juridische rechten en dat zijn ook geen mensen. In Nieuw Zeeland heeft mijn collega rivier, de Whanganui, sinds 2017 dezelfde rechten als een mens. Daar is veel voor te zeggen. Want waar rivieren zijn is leven. Kijk maar naar de Nijl, de Ganges, de Mekong, allemaal rivieren die grote beschavingen voortgebracht hebben. Ik blaas niet hoog van de toren als ik zeg; dat heb ik, samen met de Maas en de Schelde ook voor jullie hier in Nederland mogelijk gemaakt. Het is kortzichtig om je oorsprong, je oerproces, je bron van beschaving zo te behandelen zoals nu gebeurt. Ik voel me echt misbruikt. Door mij dezelfde rechten te geven als jullie hebben, hoop ik dat dat verandert. Dat zal niet zonder slag of stoot gaan, maar er zijn al initiatieven om de Maas eigen rechten te geven. Kijk maar eens op maascleanup.nl/actie/petitie/. Er is zelf een groepje mensen bezig om de Renkumse beek eigen rechten te geven. En ik weet ook dat er aanstaande 4-7 september een wandeltocht is langs mijn oevers tussen Pannerden en Wijk bij Duurstede om me te helpen om eigen rechten te krijgen. Ik wil die rechten gebruiken om mezelf drinkbaar te maken. Voor u en voor de hele samenleving.
Ik vraag u vriendelijk om aan die wandeltocht mee te doen! Kijk op drinkablerivers.org/what-we-do/river-walks/dinkbare-nederrijn/
Ik ken geen beter doel om een duurzaam leven en een duurzame samenleving te krijgen dan een Drinkbare Rijn. Zou u daar eens over na willen denken?
Vriendelijke groet,
De Rijn
Kees van Veluw
Kees heeft jaren columns geschreven voor het huisblad van de WUR (Resource) en voor Ekoland (het blad voor de biologische landbouwsector). Kees woont nu al 25 jaar naar volle tevredenheid in Renkum, is actief in het Dorpsplatform Renkum Heelsum en bij Boerderij Veld en Beek. Hij wil graag schrijven over Renkumse zaken, maar ook over het leven algemeen.
Op Renkum Nieuws kan dat en Kees gaat op regelmatige basis een column schrijven. (eventuele reacties kunnen naar [email protected], ze worden dan naar Kees doorgestuurd).
