Column: Stikstof depressie
Ik heb het deze lente erger dan vorig jaar. Het landschap is mij allemaal te groen. De klimop in de bomen, de bladeren van eik, linde, tamme kastanje, esdoorn; ze zijn me allemaal te groen.
En het gras! Het groeit in alle bermen en hoekjes, het staat daar nu vreselijk te groen te zijn. Dat groene is op zich niet zo erg maar ik zie weinig tot geen andere kleur in het landschap. Ja, in graanvelden op droge zandgronden zie je rood, blauw en paars, maar in de ‘echte’ landbouw percelen aan de Telefoonweg bijvoorbeeld, is het groen, groen, groen. Of als je in de trein zit naar het westen: het zijn allemaal te diepgroene landschappen.
Waar zijn de kleuren uit mijn jeugd?
Waar zijn de zacht roze pinksterbloemen, de paarse klokjes, de witte margrieten, het geel van de kamille die ik als kind in de berm tegenkwam? Ja, de mensen van Biotoopverbetering Zuid-Veluwe doen ontzettend hun best om akkerranden in te zaaien met bloemen maar dat gebeurd alleen op de randen, en hoewel harstikke mooi, het is niet natuurlijk want het moet elk jaar ingezaaid worden. In mijn jeugd waren overal in de lente, wat je nu bloeiende akkerranden noemt, te vinden. Waarom zijn die er niet meer?
Stikstofvervuiling
De reden van de te groene lente, is dat wij in Renkum ca. 50 kg stikstof per hectare per jaar gratis uit de lucht krijgen vanuit de intensieve landbouw, verkeer en industrie. Gemiddeld valt er in Nederland ca. 25 kg stikstof op elke hectare grond, in Renkum meer dan gemiddeld, omdat wij in de Gelderse Vallei zitten en daar zijn juist veel varkens en kippen bedrijven en wij hebben Parenco, de grootste stikstofuitstoter in Gelderland. Stikstof maakt planten groener en het stimuleert de groei van gras, braam en brandnetel en die concurreren andere planten, die een kleurtje geven, weg. Ook sloten liggen vol met groen eendenkroos. Gras, braam en brandnetel zijn groen, zelf met lichtgroene bloemen! Ok, de braam heeft nu wit roze bloemen, dat is geen groen, maar dan erger ik me er weer aan het feit dat er overal bramen staan! De grafheuvels langs de Schaapsdrift zijn er mee overgroeid!
In de lente lijd ik aan stikstof-depressie. Ik kan dan niet volop genieten van het landschap. In mijn herinnering was de lente een bonte kleurenpracht en nu is het allemaal groen wat de klok slaat!
Denk nu niet: ‘Kom op joh, er zijn grotere problemen in de huidige wereld’. Er zit meer achter!
Verlies aan biodiversiteit
Deskundigen zoals oud WUR-Professor Frank Berendse of Jaap Dirkmaat van Vereniging Cultuurlandschap Nederland of Prof Louise Vet, voormalig directeur van het NIOO, weten dat de biodiversiteit zo rondom 1900-1920 in Nederland op haar hoogtepunt was. Nederland was toen nog vooral platteland, de landbouw was kleinschalig, er werd geen kunstmest en onkruidverdelgers gebruikt, er waren vele onontgonnen gebieden en alle landbouw percelen waren omzoomd met heggen en houtwallen. De industrie was toen niet zo vervuilend als nu en er was veel minder verkeer. Nu, 2025, een eeuw later, is er nog 5-10% over van de biodiversiteit van een eeuw geleden. Dat komt door het enorme gebruik van stikstofkunstmest en opschaling van de landbouw, de ontginning van alle wilde gronden, de toenemende stikstof uitstoot van industrie en verkeer, de verstedelijking en door het rooien van 225.000 km heggen en houtwallen. Dat heeft er allemaal voor gezorgd dat de biodiversiteit enorm achteruit gegaan is.
Het verbazingwekkende aan het achteruitgaan van de biodiversiteit is dat het velen van ons volledig ontgaat. Het is heel normaal dat er maar vijf soorten vlinders en twee soorten hommels rondvliegen in de tuin. Voor mij en zeker voor mijn ouders waren er vroeger veel meer wilde planten, insecten en dieren. Decennia na decennia gaat het aantal soorten én hun aantallen stilletjes achteruit. Generatie na generatie raken zo gewend aan een nieuw normaal.
Shifting-Baseline-Syndroom
Deskundigen noemen dat het ‘Shifting-Baseline-Syndroom’, de opschuiving-van-wat-normaal-is-afwijking. We beseffen niet dat er in de afgelopen eeuw steeds minder wilde planten en dieren zijn om ons heen. Daarom vinden we het niet erg; we zijn er langzaam aan gewend en vinden het daarom geen probleem.
Mijn stikstof-depressie zegt dus dat ik niet aan het Shifting Baseline Syndroom lijd, want ik besef weldegelijk dat de biodiversiteit naar beneden kachelt. Waarom is een naar beneden kachelende biodiversiteit dan zo erg?
Biodiversiteit, ofwel soortenrijkdom, is waaruit onze natuurlijke wereld bestaat. Het omvat alle soorten planten, dieren en bacteriën, virussen en schimmels, en zelfs genetische variaties in al die soorten. Al deze soorten werken samen in een systeem, wat we natuur noemen en zij zorgt voor schoon water, schone lucht, een schone bodem, voor koolstofbinding, voor zuurstof productie, voor regelmatige regenval, kortom voor een leefomgeving waar je gezond van wordt. Dat evenwicht is nu aan het kantelen. We zien dat in het veranderende klimaat, de extreme regenbuien en hittegolven, de stijgende zeespiegel, droge periodes die vroeger niet zo droog waren, winters waar het niet meer in vriest enz.
Eenzaamheid en Tech-Reuzen
Het Shifting Baseline Syndroom zie je ook bij andere ontwikkelingen. Jongeren kunnen zich niet meer voor stellen dat er een wereld was zonder smartphones, computers en social media, terwijl de jeugd 30 jaar geleden prima konden leven zonder al die spullen. En over 10 jaar kunnen we ons niet meer voorstellen dat we zonder ChatGTP en AI hebben geleefd. Een positieve ontwikkeling is dat smartphones opgeborgen moeten worden in kluisjes op school. Prompt verbetert de concentratie in de les en leerlingen zijn nu bezig met elkaar en niet meer met het scherm.
Ook is er een Syndroom bij de manier hoe we met elkaar leven en omgaan. Vroeger leefde je veel meer in familieverband en kwam eenzaamheid bijvoorbeeld veel minder voor. Nu schuift het leven zich op van de groep naar het individu. Met als gevolg dat eenzaamheid in alle lagen van de bevolking voorkomt. Mijn vrouw maakte mee dat, in verkiezingstijden, bij het huis-aan-huis aanbellen om mensen te stimuleren te gaan stemmen, mensen zegden: ‘U bent de eerste deze week die tegen me praat!’ Ik moet er niet aan denken dat ik als oude man in een zorgcentrum woon waar een robot mijn incontinentie luier vervangt en daarna een cappuchino voor me maakt en vraagt met een blikken stem: ‘Moet er een zoetje in’?
Het verlies aan biodiversiteit, de grote afhankelijkheid van de digitale Tech Reuzen zoals Apple, Microsoft, Alphabet (Google), Amazon en Meta (Facebook) en het verlies aan echt contact met elkaar zijn grote bedreigingen voor onze samenleving en geluk.
In zomer, en herfst wordt het beter!
Gelukkig wonen we in Renkum. De natuur, hoewel te groen, is dichtbij. De Rijn, de uiterwaarden, de bossen op de Boers-en Noordberg, de Wolfhezer heide, de steeds wilder wordende natuur op de Reijerscamp, het prachtige Renkums beekdal, het stukje heide bij snackbar de Airborne; ze verdrijven mijn lentese stikstof-depressie als er in de zomer, herfst en winter wel veel kleuren in de natuur te zien is!
Vooral na 21 juni als de meeste planten in bloei schieten verdwijnt dat fel groene. De paarse veldsalie en heldergele boerenwormkruid op het walletje langs het Wijde Veldpad, en later alle bloeiende akkerranden van Biotoopverbetering Zuid-Veluwe en de goudgele graanvelden, en nog later, de jufferswaard vol met rode en oranje meidoornbessen, de paarse hei op het kleine veldje bij snackbar de Airborne, de oranje lijsterbessen en nog later de verkleuringen van de Amerikaanse eikenbladeren en wilde wingerd; fantastisch! De natuur redt zich zelf wel als wij haar minder vervuilen met stikstof en gif en gewoon haar gang laten gaan.
Wat kan je zelf doen?
Maar ja, de overheid redt het maar niet om er iets tegen te doen. Je kan zelf wel iets doen, bijvoorbeeld door veel minder vlees te eten en biologisch voedsel te kopen. Biologische bedrijven stoten ongeveer de helft minder stikstof uit dan gangbare landbouwbedrijven. Dat komt doordat ze o.a. geen stikstofkunstmest gebruiken en veel minder dieren per bedrijf houden. Laat ook de auto vaker staan en pak de fiets of trein. Minder vliegen helpt ook enorm. Verspil minder voedsel, recycle alles wat er maar te recyclen valt. En minder online kopen zodat je geen karton, gemaakt bij Parenco, gebruikt.
Die twee andere ‘Syndromen’, de vervreemding van elkaar en de invloed van de Tech Reuzen zijn moeilijker te verslaan, maar daarover schrijf ik een volgende keer. Want oplossingen zijn er!
Ps: De grote uitstoot van stikstof zorgt ook een ‘woningbouw-depressie’. Bijna alle nieuwbouwprojecten in de gemeente Renkum staan stil! Stoppen dus met stikstof vervuiling!
Kees van Veluw
Kees heeft jaren columns geschreven voor het huisblad van de WUR (Resource) en voor Ekoland (het blad voor de biologische landbouwsector). Kees woont nu al 25 jaar naar volle tevredenheid in Renkum, is actief in het Dorpsplatform Renkum Heelsum en bij Boerderij Veld en Beek. Hij wil graag schrijven over Renkumse zaken, maar ook over het leven algemeen.
Op Renkum Nieuws kan dat en Kees gaat op regelmatige basis een column schrijven. (eventuele reactie kunnen naar [email protected], ze worden dan naar Kees doorgestuurd).
♦♦♦
- Blijf op de hoogte via Facebook, Instagram, X, Bluesky of via de nieuwsbrief, inschrijven kan ook onderaan deze pagina.
- Lokaal (pers)bericht of evenement insturen? Dat kan via [email protected]
Renkum.nieuws.nl richt zich op berichtgeving op lokaal niveau. Onze bezoekersaantallen blijven stijgen, wat onder andere goed is voor de zichtbaarheid van onze adverteerders. Wil jij je naamsbekendheid vergroten?
Wij denken graag met je mee om de reclame-euro zo optimaal mogelijk te besteden. Door lokaal te adverteren op Renkum Nieuws tegen een concurrerende prijs! Neem contact op met Dolf Verschuren via de telefoon: 06 – 4025 3846 of mail: [email protected].
De nieuwsredactie is te bereiken via [email protected].
