Eindeloos betwist vertelt het complexe en bijzondere levensverhaal van Matouš Lorenzini. Door verschillende gebeurtenissen in de context van de Tweede Wereldoorlog veranderde het leven van Lorenzini drastisch en werd het eindeloos betwist.
De fototentoonstelling is nu te zien in Airborne at the Bridge.
Tsjechische Wehrmacht-soldaat
Matouš Lorenzini werd op 12 augustus 1926 geboren in de regio Teschen in Tsjechoslowakije, op dat moment een instabiele regio. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was de regio onderdeel van Oostenrijk-Hongarije. Daarna werd het verdeeld in een Pools en Tsjechisch deel, met een langlopend grensconflict tot gevolg.
Toen Duitsland Sudetenland annexeerde in 1938, werd een deel van Teschen door Polen ingenomen in een poging het grensconflict te beslechten. In maart 1939 riep Hitler Bohemen en Moravië uit tot Duits protectoraat. Teschen bleef al die tijd Pools en werd in september 1939 – toen Duitsland Polen aanviel – alsnog ingelijfd bij Duitsland.
De bezetter richtte zich zoveel mogelijk op het germaniseren van de bevolking. De Duitse bezetter dwong de registratie min of meer af en gebruikte soms geweld tegen inwoners die weigerden zich te registeren. Als nieuwe ‘Duitsers’ werden Lorenzini (destijds 17 jaar) en zijn broer eind 1943 opgeroepen voor de dienstplicht van het Duitse leger.
Desertie
Om zijn familie voor arrestatie te behoeden besloot Lorenzini gehoor te geven aan de oproep. Hij werd met zijn eenheid gestationeerd in Nederland.
Tot gevechtshandelingen is het voor hem nooit echt gekomen, want al snel deserteerde hij samen met een Poolse kameraad. In mei 1944 verduisterden zij wapens en verlieten ze de kazerne in Bussum, maar het tweetal werd al snel opgepakt en ter dood veroordeeld.
De twee wisten echter in de nacht te ontkomen.
Verzetsnetwerk
Uiteindelijk kwamen de twee jonge mannen in aanraking met de verzetsman Jan van den Broek en werden ze opgenomen in zijn verzetsgroep. In de groep kreeg Lorenzini de bijnaam ‘de Tsjech’.
Hun achtergrond kwam de verzetsgroep goed uit. Verschillende keren wisten zij dankzij door hun voormalige positie wapens en munitie uit de kazerne bij Bussum te stelen.
Buitenstaander in Tsjechië
Na de bevrijding van Voorthuizen in 1945, werd de lokale verzetsgroep opgeheven. Lorenzini ontving zijn eervol ontslag van de plaatselijke commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten om zich vervolgens als oorlogsvrijwilliger aan te melden om naar Nederlands-Indië te gaan.
Zijn diensttijd duurde echter niet lang, omdat hij ‘lichamelijk niet geschikt bleek voor de Tropen’, aldus de verklaring van zijn toenmalig officier. Eenmaal in Nederland besloot hij terug te gaan naar zijn geboorteland, waar hij echter niet kon blijven.
Naar eigen zeggen had hij door in westerse krijgsdienst te treden, in het inmiddels communistische Tsjechië, ‘de schijn tegen’. Hij keerde terug naar het voor hem bekende Nederland.
Identiteit bewijzen
Het kostte Lorenzini echter jaren om Nederlander te worden.
Aan de grens werd hij in eerste instantie geweigerd en het zou tot 1958 duren, voordat hij officieel het Nederlanderschap ontving – uiteindelijk toegekend op basis van het feit dat hij gevochten had voor het Nederlands verzet en het Nederlandse leger.
Uiteindelijk trouwde hij en kreeg vier kinderen.
Jaar van Verzet
De tentoonstelling maakt deel uit van het nationale Jaar van Verzet, uitgeroepen door Het Platform Herinnering Tweede Wereldoorlog. Eindeloos betwist: Matouš Lorenzini is de zesde Novelle tentoonstelling die het Airborne Museum Hartenstein realiseert.
De novelle tentoonstelling is tot het voorjaar 2019 te zien in Airborne at the Bridge. Airborne at the Bridge is een museale dependance van Airborne Museum Hartenstein en is gevestigd in Arnhem aan de Rijnkade 150.
Het heeft een fenomenaal uitzicht op de John Frostbrug. Airborne at the Bridge is gratis toegankelijk en dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur geopend.
