De luchtlandingen bij de Renkum Airborne, Dropzone X

Het is zover: de 4e editie van de Renkum Airborne. Al een aantal jaar springen er op de heide bij de Telefoonweg, Dropzone X parachutisten naar beneden. Dit jaar is de Renkum Airborne een twee-daags evenement.

In 1944 landden op Dropzone X op 17 en 18 september talloze geallieerden om de Duitsers uit Arnhem en de gemeente Renkum te vegen en vrij te maken voor de geallieerde grondtroepen: Operatie Market Garden.

Het plan kwam van veldmaarschalk Montgomery met als doel Duitsland in te kunnen trekken via Arnhem. Daarvoor moesten bruggen veroverd worden (operatie Market, via de lucht) en bezet houden (operatie Garden, over de grond). Hoewel iedereen er een hard hoofd in had, leek het een goed plan. Feitelijk mislukte het, hoewel niet helemaal, het minder bekende doel: het beveiligen van Antwerpen, slaagde wel. De rest van het plan, was geen succes. Het was een brug te ver...

Het veroveren van de bruggen over de Rijn was de taak van generaal-majoor Roy Urquhart, hij voerde het bevel over de Britten. De Poolse brigade stond onder leiding van generaal-majoor Stanislaw Sosabowski en hun taak was het ondersteunen van de Britten bij hun taak de Rijn te verdedigen.

Het was één van de grootste militaire operaties gedurende de Tweede Wereldoorlog. Het waren de Britten die belast waren met onze omgeving. De Amerikanen werden gedropt bij Eerde, Son, Groesbeek, Overasselt en Grave.

De Britten en Polen landden op Dropzone K, gepland ten zuiden van de Rijnbrug, later verplaatst naar Driel. Dropzone L, in Wolfheze, Dropzone Y in Ede, Dropzone X in Heelsum en Landingzone Z, tussen Wolfheze en Heelsum. Het open terrein aldaar leende zich uitstekend voor parachutisten en zwevers om te landen, dichterbij Arnhem en de Rijnbrug landen, was niet mogelijk.

De operatie bestond uit verschillende fases: de eerste operaties werden uitgevoerd door zo'n 1400 bommenwerpers. Die vertrokken als eerste uit Engeland. Met de grootste precisie die destijds mogelijk was, werden Duitse doelen gebombardeerd met de bedoeling hen uit te schakelen, te demoniseren en lam te slaan. Al was het maar voor korte tijd. Zaak was zo veel mogelijk materieel en grondtroepen later die dag te laten landden, graag zonder al te veel Duitse tegenstand.

Dat lukte aardig, maar ging ook wel eens fout en werden burgerdoelen geraakt. Iets wat de geallieerden nog steeds dwars zit. Het moet ook een vreselijk rotgevoel zijn als je de vijand wil uitschakelen, mist en de onschuldige burgers raakt die je juist wilt bevrijden uit de handen van die vijand.

Om 09:45, die ochtend de 17e september stegen de overige vliegtuigen op vanuit Engeland. Het duurde 2 uur voordat 20.000 man, 511 voertuigen en 330 stuks gevechtsmaterieel (zoals mitrailleurs) in de lucht zaten. Verdeeld over 1073 transportvliegtuigen en 500 zweefvliegtuigen, begeleid door meer dan 1500 jagers. De transportvliegtuigen en zwevers, hadden namelijk geen of nauwelijks afweergeschut aan boord. De jagers moesten hen dus beschermen.

Gezamenlijk trokken ze de Noordzee over. In de zee lagen reddingsboten om drenkelingen op te pikken, want ook dat vliegen ging wel eens mis. Ruim 3000 vliegtuigen in de lucht. De lucht moet welhaast zwart gezien hebben, de lucht trillend van hun gedreun en hun gebulder overal hoorbaar, daar ze maar op 500 meter hoogte vlogen en zo'n 200 KM p/u. Het is haast onvoorstelbaar wat voor een luchteenheid daar over vloog om ons Nederlanders te bevrijden..

Als je dan bedenkt dat men toen vloog zonder radar, maar de piloten echt uit hun raam moesten kijken om te zien waar ze vlogen en daar tussenin ook de zweefvliegtuigen werden voortgetrokken, wekt dat nog meer verwondering.

Om 11:15 waren ze allemaal geland op 24 verschillende vliegvelden en brachten zich in positie. De zweefvliegtuigen die eerder door de zwaardere toestellen over de Noordzee waren getrokken werden weer omhoog gehaald en in formatie gebracht terwijl Britse en Amerikaanse bommenwerpers met 'Pathfinders' de doelen markeerden. Iedere minuut werd er een zwever de lucht in getrokken vol troepen en materieel.

Onder hen ook een paar parachutisten die eerder gewond waren geraakt maar van de legerarts niet meer mochten springen. Meevechten, dat wilde ze wel, maar in een zwever? Daar waren ze niet zo blij mee; parachutisten beschouwden de zwevers als zwaar onbetrouwbaar. Maar orders waren orders.

Even na 13:00 in de vroege middag van 17 september 1944, landden de eerste zweefvliegtuigen op Dropzone X. Even na 13:30 landden 2278 parachutisten van de 1e Parachute Brigade bij Dropzone X.

De landingen gingen goed, prima zelfs, geen tegenstand en bijna iedereen kwam veilig aan de grond. Na de landingen rukten de soldaten goed bewapend op. Lopend en in de meegebrachte voertuigen Renkum en Heelsum in. Verder, naar Doorwerth en Oosterbeek en vanuit Wolfheze kwamen er nog meer.

Operatie Market was gelukt, Operatie Garden trad in werking.

(Dit artikel is met zorg samengesteld, mochten er toch onjuistheden in zitten, wij worden graag verbeterd, via [email protected] )